Programma overzicht

Een functioneel neurologische stoornis (FNS) is een aandoening waarbij de functie van het zenuwstelsel verstoord is, waardoor er aansturingsproblemen ontstaan die zorgen voor klachten zoals krachtsverlies, verlamming, tremoren of wegrakingen. Gedegen educatie over de diagnose en behandeling van FNS is een essentiële, eerste stap interventie (Stone, Burton, Carson, 2000). Echter lijkt een toegankelijk en gedegen educatiemodule voor jongeren en ouders in Nederland niet te bestaan. Bij ons weten zijn er wel verschillende individuele of regionale initiatieven. We zijn een psycho-educatie voor jongeren aan het ontwikkelen en oudergroep voor ouders van adolescenten met FNS. Aanleiding voor deze workshop is om te delen wat we aan het ontwikkelen zijn. Ook hopen we hiermee meer verbinding te creëren met andere initiatieven, om zo de zorg voor kinderen en jongeren met FNS verder te verbeteren.
In deze workshop staat het belang van goede psycho-educatie als belangrijke, discipline overstijgende interventie centraal. De deelnemers krijgen een inkijkje in het proces van het schrijven van een psycho- educatieprogramma. Daarin worden de verschillende perspectieven en keuzes belicht. De huidige stand van de ontwikkeling van het programma wordt gedeeld en er zal met verschillende delen uit het programma geoefend worden. Ook zullen deelnemers gestimuleerd worden om na te denken en uit te wisselen op welke manieren psychoeducatie aan ouders en jongeren in de eigen instelling en regio vorm gegeven kan worden.
Na deze workshop heeft de deelnemer meer concrete kennis en ideeën over psycho-educatie voor jongeren met FNS en hun gezinnen. Daarnaast zijn deelnemers vaardiger in het uitleggen wat FNS is aan ouders en jongere en zijn zich bewust van valkuilen daarin.

Referenties
Stone J, Burton C, Carson A. Recognising and explaining functional neurological disorder. BMJ. 2020;371.

Note:
Deze psycho-educatie wordt ontwikkeld in samenwerking tussen Dimence Alkura en het Zuiderland ziekenhuis.

Workshopsprekers
Femke Langeslag, Klinisch Psycholoog, Dimence Alkura
Anne Geeke Lever, GZ-psycholoog en senior onderzoeker, Dimence Alkura
Bram Tummers, Gios, Zuyderland Medisch Centrum
Yvonne Bol, klinisch psycholoog, Zuyderland Medisch Centrum

Inleiding
Het biomedische model heeft onbedoeld bijgedragen aan inadequate overtuigingen rond psychische en sociale aspecten in relatie tot pijn. Dit heeft geleid tot specifieke (gespreks)zorgen bij professionals, patiënten en hun naasten, die diagnostiek, indicatiestelling en behandeling volgens het biopsychosociale model in de weg staan. Het geven van gepersonaliseerde pijneducatie zou deze (gespreks)zorgen kunnen verminderen. Echter veel zorgprofessionals voelen zich onvoldoende competent in het geven van gepersonaliseerde pijneducatie, mede door weinig aandacht hiervoor in opleidingscurricula.

Werkgroep Pijnpsychologie
Deze workshop wordt georganiseerd door de werkgroep Pijnpsychologie, bestaande uit Lyonne Zonneveld, Jolanda Reitsma-Lutjes, Han Samwel en Pauline Koetsier. De werkgroep is in 2024 binnen NALK is opgericht. Het doel van deze werkgroep is kennis en kunde over de psychologie van pijn te verspreiden en de zichtbaarheid van psychologen met expertise in pijn te vergroten. Door kennis over en kunde van de pijnpsychologie te integreren in de pijnzorg, zowel (vroeg) in de diagnostische als in de indicatiestelling- en behandelfase, worden (gespreks)zorgen verminderd en blijven zowel zorgprofessionals, patiënten als hun naasten in hun kracht. Dit, in combinatie met een verbeterde zichtbaarheid van psychologen met pijnexpertise, kan tot geoptimaliseerde pijnzorg leiden.

Inhoud
Pijneducatie speelt een belangrijke rol bij het optimaliseren van de zorg voor patiënten met aanhoudende pijn. In deze interactieve workshop laten we je zien hoe je in dialoog met je patiënt en zijn naasten, in lekentaal, uitleg kan geven over pijn. Je krijgt een voorbeeld hoe je op een effectieve en begrijpelijke manier kunt uitleggen wat pijn is en hoe psychologische processen hierop een invloed hebben. Dit is de eerste logische stap om psychologische interventies in je pijnzorg te integreren en samen met je patiënt te komen tot een gezamenlijke visie en een plan voor geoptimaliseerde pijnzorg.
In de workshop geven we een demonstratie hoe pijneducatie er uit kan zien en hoe een spreekkamer een gesprekskamer kan worden.

Voor wie?
Deze workshop is bedoeld voor zorgprofessionals die werken met mensen met aanhoudende pijn en geïnteresseerd zijn in pijneducatie.
Na het volgen van deze workshop weet de deelnemer eveneens hoe de werkgroep Pijnpsychologie zich inzet om kennis en kunde van pijnpsychologen op de kaart te zetten.

Relevante literatuur
Reitsma-Lutjes J., Koetsier P., Stronks D., Samwel H., Zonneveld L.: Waarom pijn vraagt om de psycholoog als medebehandelaar. Een pleidooi. De Psycholoog april 2024; 59 (4), 30-40.
Clinical practice Somatisch-symptoomstoornis en verwante stoornissen, 2021.

Workshopleiders en initiatiefnemers Werkgroep pijnpsychologie NALK
Jolanda Reitsma-Lutjes, GZ-psycholoog; werkzaam bij Reitsma & Van Wieren Psychologen (GBGGZ) en DC Klinieken Dokkum. Trainer en supervisor voor collega’s in de pijnzorg
Pauline Koetsier, psychologe en cognitief gedragstherapeut VGCt; werkzaam vanuit haar eigen praktijk Bauncepijncoaching in onder meer de Multidisciplinaire Eerstelijns Revalidatie

Ondanks verschillende evidence-based behandelingen voor ALK, lijden sommige patiënten aan ‘behandelresistente’ of ‘hardnekkige’ ALK. Deze groep kan zelfs in de hoogspecialistische zorg niet goed behandeld worden. Bij deze patiënten verergeren symptomen tijdens de behandeling, óf komen patiënten helemaal neit in behandeling. Patiënten met hardnekkige ALK vormen een heterogene groep met een hoge complexiteit vanwege bijkomende problemen zoals somatische of psychiatrische comorbiditeit, polyfarmacie en iatrogene schade, wat leidt tot gevoelens van machteloosheid bij patiënten en hun zorgverleners. Door de NALK-werkgroep Hardnekkige ALK, is zowel een klinische profielschets als een handreiking voor behandelaars geformuleerd. Daarnaast werd er een survey onder huisartsen verricht, gericht op het schatten van de prevalentie van hardnekkige ALK in de algemene praktijk, het beschrijven van patiëntkenmerken en het identificeren van problemen waar huisartsen tegenaan lopen. Hierover werd in het tijdschrift voor psychiatrie gepubliceerd.

Deze interactieve workshop is gebaseerd op casuistiek waarbij de deelnemers steeds in de rol vanbehandelaar vragen worden gesteld. Er worden zowel knelpunten als mogelijke
oplossingsrichtingen besproken. De deelnemers worden gestimuleerd om multidisciplinair en disicplineoverstijgend te denken.

Na het volgen van deze workshop
– kent u het begrip hardnekkige ALK (HALK) en de betekenisgeving hiervan
– krijgt u zicht op, en ervaart u aan den lijve, de knelpunten de zorg voor deze groep belemmeren
– oefent u met de handreikingen die bij kunnen dragen aan behandeling van patienten met hardnekkige ALK. Netwerkzorg en samenwerking staan hierin centraal

Literatuur
Rutten, S (2024). Hardnekkige aanhoudende lichamelijke klachten in de huisartsenpraktijk. Tijdschr Psychiatr. 66(4):195-201

Stringer B. (2021) Consultaties bij vastgelopen behandel­situaties: een descriptieve studie. Tijdschr Psychiatr. 63(5):343-350

Tak L. (2020) De tijd is rijp voor inclusieve specialistische psychiatrie bij ‘complexe’ problematiek. Tijdschr Psychiatr. 62(4):244-46

Werkgroep Hardnekkige ALK. Profielschets hardnekkige ALK (Aanhoudende lichamelijke klachten) 2024 https://nalk.info/wp-content/uploads/2019/12/Profielschets-Hardnekkige-Aanhoudende-Lichamelijke-Klachten-sept.-2021.pdf
Werkgroep Hardnekkige ALK. Handreiking voor behandelaars (2023) https://nalk.info/portfolio_page/werkgroep-hardnekkige-alk/

Wingbermühle E. (2021) Hoogspecialistische consultatie in de sggz; de waarde voor patiënt en specialist.Tijdschr Psychiatr. 2021;63(12):895-899

Zorginstituut Nederland. Pakketagenda en knelpuntenanalyse in de zorg voor patienten met ALK https://www.zorginstituutnederland.nl/werkagenda/eerstelijnszorg/passende-zorg-voor-mensen-met-solk-of-alk

Workshopleiders
Mirte Hulscher-Ruks, psychiater Altrecht Psychosomatiek Eikenboom
Heleen van der Hoeven, psychiater Altrecht Psychosomatiek Eikenboom
Beiden lid van werkgroep HALK en expert in kennis- en expertisenetwerk psychosomatiek van Altrecht

Mensen met aanhoudende lichamelijke klachten hebben vaak moeite om (de betekenis van) lichaamssignalen en/of emoties en gedachten te herkennen en deze met elkaar in verband te brengen. Het lichaamsgericht mentaliseren geeft handvatten voor bewustwording, herkenning, betekenisverlening en hantering van innerlijke ervaringen en lichamelijke gewaarwordingen. In deze methodiek staat de therapeut ook stil bij de eigen lichaamssignalen en innerlijke ervaringen in het contact met de patiënt. Deze worden vervolgens expliciet benut in de therapeutische relatie door de eigen waarneming en beleving te benoemen en van daaruit samen met de patiënt te zoeken naar herkenning, verwoording en betekenisverlening van diens ervaringen.
Het lichaamsgericht mentaliseren is als methodiek ontwikkeld voor de behandeling van patiënten met aanhoudende lichamelijke klachten en kan ook worden toegepast bij andere problematiek zoals persoonlijkheidsproblematiek, angst- en stemmingsstoornissen, eetstoornissen of burn-out. De methodiek wordt genoemd in de Zorgstandaard SOLK. Eind 2020 verscheen het boek ‘Lichaamsgericht mentaliseren – Gids voor de klinische praktijk’ door Jaap Spaans.

Inhoud workshop
Tijdens de interactieve workshop sta je als deelnemer stil bij je eigen ervaringen in het contact met je patiënten, de betekenis van deze ervaringen en het benutten ervan in de therapeutische relatie. Aan de hand van een casus leer je de verschillende modi van het (niet-)mentaliseren kennen, oefen je met het herkennen van gevoelens, gedachten en lichaamssignalen bij jezelf en bij de ander en krijg je handvatten voor het verwoorden en hanteren hiervan.

Relevante literatuur
Spaans, J. (2020). Lichaamsgericht mentaliseren – Gids voor de klinische praktijk. Amsterdam, Nederland: LannooCampus.

Workshopleiders
Stanneke Lunter, psychiater en psychotherapeut, Aerrea
Pieter-Jan Herremans, klinisch psycholoog, Altrecht Psychosomatiek Eikenboom

Inleiding
Aanhoudende lichamelijke klachten (ALK) vormen een grote uitdaging binnen de gezondheidszorg. Patiënten voelen zich vaak niet begrepen, terwijl zorgverleners moeite hebben met effectieve communicatie en gedragsverandering. Dit leidt tot overdiagnostiek, symptoombestrijding en hoge zorgkosten.

Deze workshop biedt een eenvoudige en praktische aanpak op basis van de PraatWijzer, het ALK-boekje en Herstellen doe je zelf. Deelnemers leren hoe zij communicatie kunnen inzetten als interventie en hoe zij zelfmanagement kunnen stimuleren bij patiënten met ALK.

Doelgroep: Professionals in de gezondheidszorg: fysiotherapeuten, huisartsen, psychologen (GZ)psychotherapeuten en andere zorgverleners die werken met patiënten met ALK.

Inhoud van de workshop
1. Introductie: de Vicieuze Cirkel van ALK
• Waarom klachten blijven bestaan: het alarmsysteem en de emmermetafoor (ALK-boekje).
• De rol van perceptie en interpretatie in klachtenervaring.

2. Communicatie als Kerninterventie
• Valkuilen en misverstanden in communicatie (PraatWijzer).
• Toepassing van de 10 inzichten en 6 valkuilen uit de PraatWijzer.
• Interactieve oefening: herformuleren van patiëntvragen.

3. Zelfmanagement en Gedragsverandering
• Hoe geef je patiënten regie over hun herstel? (Herstellen doe je zelf).
• De 5 basisprincipes van herstel en gedragsverandering.
• Oefening: hoe motiveer je zonder te dwingen?

4. Praktische Implementatie
• Hoe vertaal je deze inzichten naar de dagelijkse praktijk?
• Patiëntgerichte tools en gesprekstechnieken.
• Rollenspel: moeilijke gesprekken oefenen en verbeteren.

Interactieve Elementen
• Reflectie: Persoonlijke casuïstiek en uitdagingen uit de eigen praktijk.
• Oefeningen: Praktische toepassingen met feedback op communicatievaardigheden.
• Rollenspellen: Leren door ervaren en verbeteren van gespreksvaardigheden.

Leerdoelen
Na het volgen van deze workshop:
* Hebben deelnemers inzicht in hoe communicatie ALK kan beïnvloeden.
* Kunnen zij gespreksvaardigheden inzetten om patiëntperceptie te veranderen.
* Begrijpen zij hoe zelfmanagement bij ALK werkt en hoe zij dit kunnen stimuleren.
* Zijn zij in staat om het ALK-boekje en Herstellen doe je zelf als tools in te zetten in hun praktijk.

Niveau van de workshop
• Hoog: Deelnemers hebben ervaring met diagnostiek en behandeling van ALK.
• Opbouw: Start met basisprincipes en werkt snel naar verdieping in gespreksvoering en
gedragsverandering.

Relevante literatuur
• Rumke, M. (2024). PraatWijzer. SocialFactory.
• Van Beusekom, D., van Moorsel, F., Meijer, L., Stoopen, N., & Klijn, N. (2024).
Aanhoudende Lichamelijke Klachten (ALK). SocialFactory.
• Rumke, M., & Neefs-Franke, P. (2023). Herstellen doe je zelf. SocialFactory.

Meer informatie over de boekjes op www.herstellendoejezelf.com

Workshopleiders
Matthijs Rumke, fysiotherapeut (niet praktiserend), bestuurskundige, eigenaar Socialfactory
Nicole Stoopen, fysiotherapeut, Fysiotherapie Gilze en mede-auteur

Functioneel-neurologische-symptoomstoornis (FNS) is een complexe en vaak onbegrepen aandoening binnen de neurologie en psychiatrie. Patiënten met FNS ervaren neurologische symptomen zonder structurele schade aan het zenuwstelsel.

FNS omvat een breed scala aan symptomen, waaronder:
• Motorische symptomen zoals tremoren, verlamming, spierverkrampingen, tics
• Functionele (dissociatieve) aanvallen; ook wel bekend als psychogene niet-epileptische aanvallen (PNEA)
• Sensibiliteitsstoornissen zoals gevoelloosheid, veranderde tastzin
• Spraak- en slikstoornissen zoals fluisterspraak, mutisme
• Zintuiglijke stoornissen zoals functionele doofheid, visusstoornissen

Patiënten met dit soort klachten worden vaak als lastig en moeilijk beschouwd. Hulpverleners weten zich meestal geen raad met deze patiëntenpopulatie. In deze workshop wordt de behandeling van FNS aan de hand van het protocol (Hoogduin et al., 2017) uitgelegd. Daarbij wordt er onder andere door het tonen van videofragmenten stilgestaan bij de diverse behandeltechnieken. Er zal worden geoefend met het toepassen van de katalepsie-inductie.

Workshopsprekers
Marleen Tibben, GZ-psycholoog, cognitief gedragstherapeut VGCt, regiomanager Expertisecentra Functionele Bewegingsstoornissen, Mental Care Group
Hanna Jagt, psycholoog, Expertisecentrum Functionele Bewegingsstoornissen, Mental Care Group

inhoud volgt in Juli

De afgelopen jaren neemt het wetenschappelijk onderzoek naar de functioneel-neurologisch symptoomstoornis (FNS, ook wel conversiestoornis genoemd) een vogelvlucht, waarbij er nieuwe inzichten zijn over de diagnostiek en behandeling van FNS. De zorgstandaard Conversiestoornis van Akwa GGZ, die in 2017 is vastgesteld, was hiermee aan herziening toe. Van 2023 tot medio 2025 heeft een multidisciplinaire werkgroep, bestaande uit neurologen, psychiaters, psychologen, een fysiotherapeut, psychomotorisch therapeut en ervaringsdeskundige, gewerkt aan een nieuwe versie van de zorgstandaard. Deze zal naar verwachting in het najaar van 2025 gepubliceerd worden. In de zorgstandaard worden concrete adviezen gegeven over diagnostiek, klachtgerichte behandeling, behandeling gericht op bijdragende factoren, en begeleiding bij aanhoudende klachten in het kader van FNS.
In deze workshop wordt de herziene zorgstandaard in vogelvlucht gepresenteerd. Hierna zal de deelnemer zelf oefenen met het toepassen van adviezen uit de zorgstandaard, op basis van casuïstiek. De workshop eindigt met een discussie van knelpunten in de zorg voor FNS-patiënten, die niet ondervangen worden met de zorgstandaard.
Na het bijwonen van deze workshop heeft de deelnemer kennis genomen van de inhoud van de nieuwe zorgstandaard FNS, en daarmee state-of-the-art kennis over de zorg voor FNS-patiënten in Nederland.

Referentie:
https://www.ggzstandaarden.nl/zorgstandaarden/functioneel-neurologisch-symptoomstoornis

Workshopleider(s)
Sonja Rutten, psychiater en onderzoeker, Amsterdam UMC
Voorzitter herziening zorgstandaard Conversiestoornis Akwa GGZ
Vice-voorzitter herziening Multidisciplinaire Richtlijn Somatisch Onvoldoende verklaarde Klachten

Mirte Hulscher-Ruks, psychiater, Altrecht Psychosomatiek Eikenboom

Drie tot tien procent van de consulten bij de huisarts gaat over Aanhoudende Lichamelijke Klachten (ALK) (1,2,3). Met de Praktijkondersteuner Huisarts – Geestelijke Gezondheidszorg (POH-GGZ) heeft de huisartsenpraktijk een extra mogelijkheid om voor patiënten met ALK de juiste zorg op de juiste plek te bieden: vroegtijdig, dichtbij in de eigen huisartsenpraktijk, zonder verwijzing naar een medisch specialist of GGZ. Ook kan dit de somatische en psychische zorg dichter bij elkaar brengen. Onderzoek laat zien dat a) CGT (kosten)effectief is bij de behandeling van ALK, maar dat protocollen te ‘strak’ zijn en gepersonaliseerd dienen te worden (CORPUS, 4) en b) dat POH’s-GGZ goed in staat zijn aan deze protocollen een eigen draai te geven, maar dat de samenwerking HA-POHGGZ niet overal even soepel verloopt (PEPTALK).
Uit het PEPTALK-onderzoek van het Amsterdam UMC afdeling huisartsgeneeskunde zijn een aantal uitdagingen naar voren gekomen. Patiënten begrijpen niet waarom ze naar de POH-GGZ verwezen worden: ‘Het zit toch niet tussen mijn oren?!’, de POH-GGZ vindt de verwijzing van de huisarts niet duidelijk en huisartsen zijn niet meer betrokken na een verwijzing. In samenwerking met POH’s-GGZ, huisartsen en ALK-patiënten is een handreiking gemaakt voor het verbeteren van ALK-zorg door de POH-GGZ.
Tijdens deze workshop gaan wij met huisartsen, POH’s-GGZ/jeugd en andere hulpverleners waarmee zij samenwerken routines, knelpunten en succesfactoren in de behandeling door de POHGGZ bediscussiëren (in multidisciplinaire groepjes en plenair) om vervolgens vanuit de handreiking mogelijke oplossingen en kansen te bespreken. Aan het einde van de workshop vertrekt u met een concreet actiepunt mbt het verbeteren van ALK-zorg in de huisartsenpraktijk én de complete handreiking van het PEPTALK-onderzoek die hierbij verder helpt.

Bronnen:
1.↲Verhaak PF, Meijer SA, Visser AP, Wolters G. Persistent presentation of medically unexplained symptoms in general practice. Fam Pract 2006;23:414-20.
2.↲Aamland A, Malterud K, Werner EL. Patients with persistent medically unexplained physical symptoms: a descriptive study from Norwegian general practice. BMC Fam Pract 2014;15:107.
3.↲Swanson LM, Hamilton JC, Feldman MD. Physician-based estimates of medically unexplained symptoms: a comparison of four case definitions. Fam Pract 2010;27:487-93.
4. Sitnikova K, Leone SS, Van Marwijk HWJ, Twisk J, Van der Horst HE, Van der Wouden JC. Effectiveness of a cognitive behavioural intervention for patients with undifferentiated somatoform disorder: Results from the CIPRUS cluster ran domized controlled trial in primary care. Journal of Psycho somatic Research, 2019; 127.

Workshopsprekers
Chantal Ruijter, onderzoeker PEPTALK-onderzoek, psycholoog, GZ-psycholoog i.o., Amsterdam UMC
Dick Walstock, gepensioneerd huisarts/kaderarts GGZ/docent HA-opleiding VUmc, nu documentairemaker

Met behulp van ZonMw-programma ‘de Juiste Zorg op de Juiste Plek’ is de afgelopen jaren vanuit de afdeling Kindergeneeskunde van het Haaglanden Medisch Centrum in samenwerking met psychologen, huisartsen, jeugdgezondheidszorg, ggz, fysiotherapeuten, gemeente en vele andere partners, gewerkt aan het verbeteren van zorg voor kinderen en jongeren met aanhoudende lichamelijke klachten (ALK). De samenwerking is gestart vanuit de waarneming dat er in het ziekenhuis onvoldoende aandacht was voor psychosociale factoren die een rol kunnen spelen bij de klachten. Het gevolg hiervan was dat kinderen niet of veel te laat op de juiste manier geholpen werden, wat belangrijke gevolgen heeft voor het leerproces en het welzijn.
Het doel van het samenwerkingsverband is om een netwerk op te zetten om passende zorg voor kinderen/jongeren met ALK te kunnen bieden. Daarbij werkt iedereen binnen het netwerk volgens het biopsychosociale model. We gaan ervanuit dat het ontstaan, voortbestaan en herstel van een lichamelijke klacht afhankelijk is van de relatie tussen biologische, psychologische en sociale factoren. De doelgroep is kinderen en jongeren (leeftijd 6-17 jaar) met ALK.
Tijdens de workshop zullen de belangrijkste bevindingen en ervaringen van het opzetten en uitvoeren van het samenwerkingsverband worden besproken. Hieronder de aspecten die aan bod zullen komen.
– Het belang van een gedeelde visie als startpunt van de samenwerking.
– De gezamenlijke intake door kinderarts en psycholoog zorgt ervoor dat psychosociale factoren worden gesignaleerd en besproken.
– De brede benadering volgens het biopsychosociaal model wordt goed gewaardeerd door kinderen, jongeren en ouders.
– Een multidisciplinair overleg met een brede groep deskundigen draagt bij aan het opstellen van een patiëntgericht behandelvoorstel.
– Behandeling van aanhoudende lichamelijke klachten is altijd maatwerk.
– Voor passende behandeling is een netwerk nodig van behandelaren die werken op het biologische, psychologische en/of sociale domein.
– Schoolverzuim is een belangrijke instandhoudende factor. Een jeugdarts wordt betrokken om verzuimbegeleiding op te starten.

De workshop zal gegeven worden door een kinderarts, een psycholoog en een jeugdarts die werkzaam zijn binnen het netwerk. Het streven is om een ervaringsdeskundige een bijdrage te laten leveren. De workshop zal interactief zijn, in groepjes zal er gebrainstormd worden rondom casuïstiek. Deelnemers worden gestimuleerd om een passend behandelvoorstel te formuleren. Deelnemers zullen worden gestimuleerd om zelf stappen te gaan zetten om een (klein) netwerk in eigen regio te starten.

Workshopsprekers:
Maartje Van Den Berg, kinderarts, Haaglanden Medisch Centrum
Sophie Ebbeler , GZ-psycholoog Kind & Jeugd , Klinisch Psycholoog i.o., Haaglanden Medisch Centrum

Inleiding:
15% van alle mensen die jaarlijks een neuroloog bezoeken, heeft symptomen van een functioneel neurologische stoornis (FNS). Patiënten met FNS kunnen klachten hebben zoals loopproblemen, tremoren, onwillekeurige bewegingen of volledige uitval van lichaamsfuncties. Deze klachten ontstaan doordat de communicatie tussen de hersenen en het lichaam verstoord is geraakt. Motorische klachten zijn de veel voorkomende symptomen binnen FNS. Katalepsie-inductie blijkt in de praktijk een effectieve behandelmethode te zijn voor deze motorische klachten.

Doel van de workshop:
Deze workshop is voor zorgprofessionals die (willen) werken met FNS-patiënten, zoals fysio- en oefentherapeuten, artsen en psychologen. Deelnemers leren de theorie en praktijk van katalepsie-inductie als behandelmethode. Na afloop:

1. Begrijpen ze wat katalepsie-inductie is, hoe het werkt en hoe het toegepast wordt.
2. Kunnen ze inschatten bij welke FNS-symptomen de methode zinvol is.
3. Weten ze waar patiënten voor deze behandeling terechtkunnen.

Opzet van de workshop:
De workshop bestaat uit drie onderdelen:
1. Ervaringsgerichte oefening: Deelnemers ervaren zelf hoe katalepsie-inductie aanvoelt, wat hen helpt om de behandeling beter te begrijpen en toe te passen.
2. Theoretische onderbouwing: Aan de hand van casuïstiek en videobeelden worden de indicaties, contra-indicaties en de praktische uitvoering van de methode besproken.
3. Toepassing in de praktijk: Deelnemers leren hoe zij patiënten kunnen screenen op geschiktheid voor katalepsie-inductie en hoe zij effectief kunnen doorverwijzen.

Belang voor de praktijk:
De workshop biedt een waardevolle aanvulling voor professionals die werken met kinderen, volwassenen en ouderen met motorische FNS. Omdat katalepsie-inductie bij deze doelgroep snel en effectief kan bijdragen aan vermindering van klachten, is het essentieel dat meer zorgverleners deze methode leren kennen/toepassen.

Relevante literatuur:
1. Stone, J., et al. (2010). Functional neurological symptoms: Assessment and management. Journal of Neurology, Neurosurgery & Psychiatry, 81(1), 13-20.
2. Tibben, M. I., van Opdorp, A., Bialek, W., Schaap, J., Tijssen, M. A. J., & Merkx, M. J. M. (2024). Efficacy of Hypnosis and Catalepsy Induction in Functional Neurological Disorders. Movement Disorders Clinical Practice, 11(2), 129-135.
3. Espay, A. J., et al. (2018). Current concepts in diagnosis and treatment of functional neurological disorders. JAMA Neurology, 75(9), 1132-1141.

Workshopsprekers
Roxanne Alink, psychosomatisch fysiotherapeut, werkzaam bij Dimence Alkura en bij zorggroep Solis, docent van een tweejaarlijkse scholing voor fysio- en oefentherapeuten over katalepsie-inductie en hypnotische technieken bij FNS
Else Ludden, fysiotherapeut en consulent seksuele gezondheidszorg NVVS i.o., werkzaam bij Dimence Alkura, docent van een tweejaarlijkse scholing voor fysio- en oefentherapeuten over katalepsie-inductie en hypnotische technieken bij FNS

Het dualistisch denken vinden wij op allerlei niveaus nog terug in de gezondheidszorg. Zo ook bijvoorbeeld bij de recente overgang van SOLK naar ALK. Bij de introductie van, en discussie over de parapluterm ALK, speelde en speelt een diep verankerd dualistische denken impliciet of expliciet een rol.
We zijn het er binnen de gezondheidszorg allemaal wel min of meer over eens dat lichaam en geest niet te scheiden zijn, maar (be)handelen wij daar naar?

In de diagnostiek en behandeling van mensen met ALK lijkt het meer dan vanzelfsprekend op een integratieve wijze te werk te gaan, voorbij het dualisme. Toch blijft dat ook bij deze populatie in de praktijk een uitdaging en schiet het veel toegepaste biopsychosociaal model en daarbij passende taal eigenlijk tekort.

In deze workshop maken we een uitstapje naar het enactivisme, een stroming binnen de filosofie die voorbij het dualisme gaat. Het enactivisme tracht het mentale te begrijpen in relatie tot onze ervaringen, ons lichaam en onze interacties met de wereld (Nelleke Nicolaï, 2020).
Binnen het enactivisme worden vier centrale concepten beschreven. Kortweg, de geest is belichaamd (embodied), ingebed (embedded) in de relatie met anderen in de wereld. De geest manifesteert zich via handelingen ìn de wereld (enacted) en er is sprake van uitbreiding (extensive) van ons (belichaamde) zelf.
We zullen kijken of een enactivistische blik op het onderscheid tussen lichaam en geest waarde heeft voor ons werk met mensen met ALK.

Inhoud:
– Introductie enactivisme in een aantal voor de praktijk relevante kernconcepten- Bespreken klinische relevantie van enactivisme aan de hand van casuïstiek.
– Discussie over de toegevoegde waarde van een enactivistisch perspectief voor de (behandel)praktijk van ALK.
Na het volgen van deze workshop heeft u kennis gemaakt met het enactivistisch perspectief en een eerste idee van de betekenis en mogelijke waarde daarvan voor het denken over ALK, dualisme en onze organisatie van zorg.

Relevante literatuur:
-Nicolaï, N.(2020) In levende lijve: het lichaam in de psychotherapie. Houten; Bohn Stafleu van Loghum.
-De Haan, S. (2013). De existentiële dimensie van de psychiatrie: een activistische benadering. Psyche en Geloof, 2.

Workshopspreker
Maud Rikkers, klinisch psycholoog, Dimence

Post-COVID verwijst naar de aanhoudende gezondheidsproblemen die sommige mensen ervaren na herstel van de acute SARS-CoV-2 infectie. In Nederland zijn er naar schatting circa 450.000 patiënten met post-COVID. De diagnose post-COVID wordt gesteld op basis van het klinische beeld en door uitsluiting van andere aandoeningen. Harde diagnostische criteria en gevalideerde biomarkers ontbreken. De exacte pathofysiologie van post-COVID is onbekend. Hoogstwaarschijnlijk spelen diverse processen een rol en is er niet één enkelvoudig pathofysiologisch mechanisme dat ten grondslag ligt aan de heterogeniteit van klachten. De meest onderzochte hypothesen houden verband met virale oorzaken (aanhoudende viruspersistentie en reactivatie van pathogenen), inflammatie en disregulatie van het immuunsysteem en endotheelschade en trombose. Er zijn meer dan 200 verschillende symptomen als gevolg van post-COVID beschreven, met impact op diverse orgaansystemen. De meest voorkomende symptomen na 6 maanden zijn uitputtende vermoeidheid, post-exertionele malaise (PEM) en cognitieve disfunctie. Patiënten ervaren uitputtende vermoeidheid, ademhalingsproblemen en cognitieve disfunctie als het meest invaliderend. Hoewel er voor post-COVID als ziektebeeld geen geregistreerde behandelingen beschikbaar zijn, is behandeling van symptomen of symptoomclusters wel mogelijk. Bij patiënten met PEM is pacing een belangrijke strategie. Posturaal orthostatisch tachycardiesyndroom (POTS) en andere vormen van orthostatische intolerantie kunnen worden behandeld met o.a. voedingsadviezen, compressiekousen en geneesmiddelen gericht op het beheersen van de hartslag, het verhogen van de perifere vasoconstrictie en intravasculair volume. Bij het idiopathisch mestcelactivatiesyndroom (MCAS) zijn vermijden van uitlokkende factoren en antihistaminica de eerstelijnstherapie.

Workshopsprekers
Alfons Olde Loohuis, huisarts en medisch adviseur, C-support/Radboudumc
Marloes Beljaars huisarts en medisch adviseur, medisch adviseur C-support en Q-support

In dit mini-symposium zullen enkele recente bevindingen ten behoeve van de fysiotherapeutische zorg voor mensen met ALK worden gepresenteerd, aan de hand van 3 thema’s. Het betreft de bevindingen van kwalitatieve onderzoeken, aangevuld met recente literatuur. Na elke presentatie zal ruimte zijn voor een korte discussie.

De thema’s zijn:
– Aanraking
Er bestaat een tendens om handsoff te behandelen bij aanhoudende klachten, omdat een handson benadering de somatisatie in stand zou houden.(Smart, 2023) Hoe kijken fysiotherapeuten hiernaar en wat kunnen we hiervan meenemen?
– De link tussen fibromyalgie en menopauze
De diagnose fibromyalgie wordt het vaakst gesteld bij vrouwen van middelbare leeftijd.(Heidari ea, 2017) Er is veel overlap tussen symptomen van fibromyalgie en de menopauze; hormonale dysregulatie zou een rol spelen in de pathofysiologie van fibromyalgie.(Häuser ea, 2017) Wat is de perceptie van vrouwelijke fibromyalgie patiënten (40+) hieromtrent en wat betekent dit voor de diagnostiek en behandeling hiervan door de fysiotherapeut?
– Het gebruik van biofeedbacktechnologie door de fysiotherapeut
Biofeedbacktechnologie zoals de hartslagvariabiliteit (HRV) kan zowel evaluatief als procesmatig ingezet worden bij patiënten met ALK. Het geeft inzicht in hun stressregulatie en draagt tevens bij aan hun niveau van zelfmanagement en uiteindelijk aan gedragsverandering. (Shaffer & Ginsberg, 2017) Toch wordt deze methode nog beperkt ingezet door fysiotherapeuten. Wat zijn hun ervaren belemmeringen hierbij en hoe kunnen we deze tackelen?

Smart, K. M. (2023). The biopsychosocial model of pain in physiotherapy: past, present and future. Physical Therapy Reviews, 28(2), 61-70.
Heidari F, Afshari M, Moosazadeh M. Prevalence of fibromyalgia in general population and patients, a systematic review and metaanalysis. Rheumatol Int 2017; 37(9): 1527-153
Häuser W, Perrot S, Sommer C, Shir Y, Fitzcharles M. Diagnostic confounders of chronic widespread pain: not always fibromyalgia. Pain reports 2017 May 1;2(3):e598
Shaffer, F., & Ginsberg, J. P. (2017). An Overview of Heart Rate Variability Metrics and Norms. Frontiers in Public Health, 5.

Dit mini-symposium zal worden geleid door Annet de Jong MSc, docent aan de masteropleiding Psychosomatische Fysiotherapie aan de Hogeschool Utrecht en psychosomatisch gespecialiseerd fysiotherapeut in Fysiotherapeutisch Instituut te Arnhem, bijgestaan door enkele jonge onderzoekers.